Trong điều trị viêm phế quản bằng Đông Y, người ta không thể không nhắc đến Bách Bộ. Bách Bộ là một trong những vị thuốc hiệu nghiệm trong điều trị các bệnh viêm đường hô hấp đã được kiểm chứng qua nhiều thế kỷ bởi những danh y lỗi lạc. Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi sẽ đưa tới các bạn các kiến thức về Bách Bộ và các bài thuốc phối hợp Bách Bộ trong điều trị viêm phế quản ở trẻ.

Bách Bộ là rễ củ của cây Bách Bộ hay còn gọi là củ “ba mươi”, củ “rận trâu”, dây “dẹt ác”, có tên khoa học là Stemona Tuberosa. Cây Bách Bộ mọc nhiều ở các vùng Sơn Tây, Hòa Bình, Bắc Cạn, Thái Nguyên…  Ở Ấn Độ và Malaysia, cây mọc ở các vùng đồi núi, sườn núi và ven suối. Củ được thu hái vào mùa thu hoặc mùa xuân.

(Cây và củ Bách Bộ)

Theo lý luận của y học phương Đông, Bách Bộ có vị ngọt đắng, tính bình và quy vào kinh phế giúp chỉ nhuận phế, chỉ khái nên được dùng để trị ho trong viêm đường hô hấp ở trẻ. Theo phân tích khoa học hiện đại trong cuốn “Tài nguyên cây thuốc Việt Nam”, (1993 - Viên Dược liệu) thành phần dịch chiết Bách Bộ gồm có Stemoninine, Tuberostemonine, Isotubersostemonine, Stemine, Hypotubersostemonine, Oxotubersostemonine là những alkaloid điển hình của Bách Bộ.

Gần đây trong một nghiên cứu mới nhất đăng tải trên tạp chí “Journal of Ethnopharmacology” của 4 nhà khoa học Hàn Quốc đã chỉ ra hoạt động kháng viêm của dịch chiết Bách Bộ trong thí nghiệm invitro và invivo. Dịch chiết Bách Bộ làm giảm các cytokine viêm và yếu tố NF-kB- đây là một trong những tác nhân trong quá trình viêm. Nghiên cứu đã kết luận dịch chiết Bách Bộ giúp làm giảm đáp ứng viêm bởi ức chế các chất trung gian hóa học gây viêm khác nhau.

Cũng theo một nghiên cứu khác trên tạp chí Ethnopharmacology, 3 alkaloid có trong thành phần dịch chiết Bách Bộ là Neotuberostemonine, tuberostemonine và stemoninine có tác dụng ức chế phản xạ ho ở ngoại vi làm giảm ho tốt nhưng dịu và nhẹ thích hợp cho trẻ nhỏ. Điều này lý giải cho tác dụng giảm ho của Bách Bộ trong y học cổ truyền đã được lưu truyền và đúc rút qua nhiều thế kỷ.

   Trong một nghiên cứu đăng tải trên tạp chí thực vật nhiệt đới khu vực châu Á Thái Bình Dương, Bách Bộ có tính kháng viêm tốt do ức chế sản xuất cytokine tiền viêm. Cũng theo một nghiên cứu khác, Bách Bộ giúp điều hòa miễn dịch và tăng sức đề kháng với virus, vi khuẩn thông qua việc tăng sản xuất Interferon gamma, thành phần trọng yếu của hệ miễn dịch. Ngoài ra, dịch chiết của dược liệu này đã được thực nghiệm chứng minh có tác dụng kháng khuẩn tốt.

Bách Bộ là vị thuốc tốt trong điều trị viêm đường hô hấp cho trẻ, đặc biệt viêm phế quản. Bách Bộ vừa có tính chống viêm, giảm ho lại giúp tăng cường hoạt tính diệt virus, vi khuẩn của hệ miễn dịch giúp tăng cường hàng rào bảo vệ của cơ thể trẻ trước các đợt tấn công của virus, vi khuẩn. Vì vậy, Bách Bộ hoàn toàn có thể dùng để dự phòng viêm đường hô hấp, giảm tái phát các đợt cấp.

Minh Anh (biên tập)